Op de website van het Humanistisch Verbond:
Filosofisch zappen
Het filosofisch kwintet beleeft zondag alweer zijn laatste aflevering. Goed, de reeks duurde niet lang (vijf weken) en werd uitgezonden op een tijdstip dat niet verder van primetime af kan liggen (op zondag rond het middaguur), toch is filosofie op tv altijd goed nieuws. ‘Filosofisch’ betekent hier niet dat er alleen maar filosofen in het programma optraden, maar heeft meer betrekking op de opzet: een Socratisch gesprek over een wijsgerig vraagstuk (‘de kwaliteit van de rechtstaat’). Vijf gesprekspartners die hardop denken, dat had soms meer weg van radio dan televisie. Ik kon mijn aandacht niet altijd op het scherm gericht houden, mijn Googlebrein vraagt nu eenmaal om constante prikkeling.
Begin dit jaar was er ook al filosofie op tv: de serie Dus ik ben, die wat meer gericht was op de zapgeneratie. Dus ik ben is ‘Een zoektocht naar identiteit’, wat ook een andere aanpak vereist dan een onderzoek naar de rechtstaat. Afwisselend, grappig, maar niet zonder op de juiste momenten de diepte te zoeken. Twee heel verschillende thema’s en met een andere inzet. Het filosofisch kwintet zoekt volgens de website (ook) naar ‘conclusies’: ‘In deze slotaflevering wordt de balans opgemaakt: wordt er werkelijk gezaagd aan de poten van de rechtsstaat?’ Zo’n ja-of-nee-vraag doet enigszins af aan de complexiteit van de materie en van de insteek van het Socratisch gesprek. Dus ik ben leek vooral heel veel vragen op te roepen; antwoorden moet ieder voor zich proberen te formuleren, zappend door de talloze mogelijkheden. Vorm en inhoud vallen zo mooi samen.
Na het opmaken van de balans over de rechtstaat, zal het gesprek vast niet verstommen. Dat laat de levendige online discussie zien, op de site van het programma en ook op Facebook. Op moment van schrijven heeft de FB-pagina van Het filosofisch kwintet 2560 ‘Vind ik leuks’ te pakken en wordt er flink gepost, ook als de tv alweer uit is. Dus ik ben vinden ‘maar’ 740 mensen leuk. Onder hen bevinden zich wel twee keer zoveel van mijn vrienden. (Een fascinerend gegeven: blijkbaar horen mijn vrienden eerder bij de doelgroep van Dus ik ben dan van Het filosofisch kwintet – een jongere doelgroep denk ik, die dan in tegenstelling tot wat je zou denken op Facebook ondervertegenwoordigd lijkt te zijn.)
Bij Dus ik ben is internet haast belangrijker dan het tv-programma of dan het boek dat ook onder deze titel is verschenen. De zoektocht gaat online door, ‘meedenkers’ dienen een afbeelding of filmpje in en vertellen aan de hand daarvan wat voor hen ‘identiteit’ betekent. Dat doet een beetje denken aan het Zomergasten-concept, de illustere VPRO-reeks die aanstaande zondag weer begint.
Met YouTube onder handbereik is het tegenwoordig mogelijk om het hele jaar door je eigen Zomergastenavond te creëren. Ik ging op zoek naar leuke filmpjes over filosofie, passend bij Googlebreinen én Socratici. Dat blijkt echter nog niet zo makkelijk. Het is wel duidelijk dat filosofie in beeld en geluid nog in de kinderschoenen staat. Hieronder toch een kleine selectie van korte filmpjes die de moeite waard zijn en die je op het spoor kunnen zetten naar meer:
Jacques Derrida On Love and Being [4:49]
http://www.youtube.com/watch?v=dj1BuNmhjAY
Of de grote Franse filosoof even iets over de liefde kan zeggen. Nee, ‘mijn hoofd is leeg als het gaat om liefde’. Om vervolgens een prachtige filosofie van de liefde uit zijn mouw te schudden en die en passant ook nog aan de vraag naar het Zijn te koppelen.
Heidegger On Marx (English Subtitles) [1:35]
http://www.youtube.com/watch?v=OxmzGT1w_kk
Over Marx’ beroemde uitspraak ‘Philosophen haben die Welt nur verschieden interpretiert; es kommt aber darauf an, sie zu verändern.’ Heidegger hakt hem in anderhalve minuut in mootjes.
Facebook Philosopher: Keeping stuff after a break-up [2:26]
http://www.youtube.com/watch?v=GNXPdZobaF0
Alledaagse vragen in het perspectief van de wijsgerige ethiek. Een leuke manier om snel kennis te maken met het denkraam van de filosofie.
Experimental Philosophy Starring Eugene Mirman [2:53]
http://www.youtube.com/watch?v=sHoyMfHudaE
In een paar minuten krijg je een vraagstuk voorgeschoteld waardoor je anders naar de wereld kijkt: de uitvoering mag te wensen overlaten, de inhoud is zeker aan te raden.
David Hume and his theory on knowledge – Explore – BBC [4:24]
http://www.youtube.com/watch?v=BQ2qjVkMj6s
De BBC is natuurlijk heer en meester als het gaat om inzichtelijke, knap gemaakte documentaires over filosofie en wetenschap. Veel ervan zijn op YouTube in delen terug te kijken. Maar zelfs een stukje zoals dit is al de moeite waard.
Philosophy, Logic And Reason [3:45]
http://www.youtube.com/watch?v=rpI7-HYaX-k
Stephen Fry beantwoordt de vraag welke filosofen hem hebben beïnvloed. ‘Philosophy is an odd thing…’ Intelligent, grappig en provocatief, zoals je dat van Fry mag verwachten.
Monthy Python: International Philosophy [3:58]
http://www.youtube.com/watch?v=F2kAnTZBnTg
Klassieker: Duitse en Griekse wijsgeren strijden tegen elkaar op het voetbalveld. ‘Beckenbauer is a bit of a surprise there.’ Voor wie na het filosofisch kwintet wil lachen met een filosofisch elftal.
Bij Studium Generale gebeurt ook steeds meer met YouTube en korte filmpjes. Kijk op het kanaal van StudiumGeneraleUU voor bijvoorbeeld filmpjes over Levenskunst met Maarten van Buuren en Joep Dohmen.