Breukvlak: weblogroman van Eelco Runia

koelkast

Ik lees graag boeken die een hybride vorm hebben. Balancerend op de rand van fictie en non-fictie, of semi-autobiografische werken, essays, literaire biografieën, romans die er alles aan doen om uit hun structuur te barsten. Breukvlak van Eelco Runia vertegenwoordigt een heel nieuw genre. Het is een weblogroman. Historicus Runia hield tijdens zijn verblijf aan Stanford University een blog bij en bewerkte dat tot een boek.

Het gekke is: van Runia (de hoofdpersoon heet trouwens Minne Algra) is geen weblog te vinden. Dat zet aan het denken: wilde hij niet dat lezers blog en boek gingen vergelijken? Is het blog een mystificatie en heeft het nooit bestaan? Of heeft hij geconcludeerd dat weblogs stom zijn?

Stom is misschien niet het goede woord. Maar het blog dat Algra bijhoudt in Breukvlak brengt hem niet wat hij wil. Zijn doel is ook nogal vaag: een weblog, schrijft hij, is ‘een roman waarin de blogger al schrijvend het personage creëert dat die roman schrijft’. Je kunt je afvragen waarom hij het dan nog een blog noemt en niet meteen een roman. Dat is niet flauw bedoeld: deze vervreemdende reflecties maken het boek juist de moeite waard, zeker voor een blogger.

Het personage creëren dat schrijft: eigenlijk is het een ingewikkelde manier om te zeggen dat hij zijn herinneringen wil vastleggen. Dat doet hij door zich te richten op het marginale. Juist de dingen die je normaal gesproken niet belangrijk vindt, zijn ankers voor de herinnering. Een foto van de inhoud van je koelkast zegt veel meer over een verblijf in het door voedsel geobsedeerde Amerika dan een verplicht plaatje van een zonsondergang bij Big Sur.

Daar zit wat in. Iemand vertelde me eens dat hij de vakantiefoto’s van zijn zus had gezien, die op reis was geweest in Nieuw-Zeeland. ‘Heel Nieuw-Zeeland is vergeven van de schapen,’ zei hij, ’toch stond op niet één foto een schaap.’ Als je jaren later je foto’s of reisdagboeken doorbladert, zijn het juist de schapen die de herinnering triggeren – zoals de onbeduidende dingen die Marcel Proust triggeren in Op zoek naar de verloren tijd. Een scheef liggende tegel onder je voet, het geluid van een lepeltje in een koffiekop.

Het probleem is natuurlijk dat wanneer je je bewust concentreert op het marginale, dat marginale onmiddellijk ophoudt marginaal te zijn. Het wordt ‘ontmarginaliseerd’. Dat realiseert Algra zich ook. Maar een oplossing heeft hij niet. Zou het weblog daarom verdwenen zijn?

Een oplossing die mij te binnen schiet (en die meteen schittert door onmogelijkheid) is te streven naar volledigheid. Als je overal aandacht aan besteedt, en aan alles evenveel, blijft de marginaliteit in stand. Ach, de schone volledigheid… Die is niet alleen vanaf het begin al gedoemd te mislukken, maar zou ook een onleesbaar boek opleveren. En toch. Ik stel me een gedachtekunstwerk voor, als een foto van een kamer, waar niet echt een standpunt ingenomen is, waar alles oppervlakte is en niets eruit springt. En ergens tussen tafel, stoelen, kranten, boeken, planten, koffiekopjes en de lamp, zit een poes heel rustig voor zich uit te kijken, recht de camera in…

Algra is niet een dertien-in-een-dozijn blogger, zoveel mag duidelijk zijn. Het is hem ernst. Hij is dan ook wetenschapper, met onderzoek dat zich uitstrekt in filosofie, literatuur, film en geschiedenis. Daar schrijf je niet hapsnap een stukkie over. De stukken waaruit Breukvlak bestaat, zijn dan ook te lang om voor blogs door te gaan. Op een beeldscherm had ik ze allang weggeklikt. Een andere eigenschap van blogs zijn de onderlinge verbindingen tussen de stukken – verbindingen die Algra wel expliciet maakt, maar die natuurlijk gewoon linkjes hadden moeten zijn. (Ik vraag me opeens af hoe een roman als deze zou werken op een e-reader, waar je wél zou kunnen linken.) Hetzelfde geldt voor de reacties van het thuisfront, dat hij wel noemt, maar die de papieren versie van zijn blog niet hebben gehaald.

Breukvlak is inhoudelijk een interessant boek vanwege de gedachten en overwegingen van personage Algra. Die hadden ook in een gewone roman overtuigd. Als weblogroman is het een leuk experiment, dat vooral doet peinzen hoe het beter had gekund. Een vervolg zal Runia denk ik niet maken. Mocht hij weer beginnen te bloggen, dan zou ik hem wel volgen. Mits zijn stukkies iets minder essays zijn en iets meer, tja, stukkies.


Geplaatst

in

door