Ik heb me behoorlijk verveeld bij Zomergasten gisteren. Niet vanwege de fragmenten, die had Paulien Cornelisse goed gekozen. Alleen hadden de fragmenten op zichzelf volstaan, want veel interessante gedachten of ideeën wist ze er naar mijn mening niet aan toe te voegen. Dieren met mensenstemmen zijn grappig. Eens. Maar waarom is dat zo? Waarom lachen we om de gekleide dieren die ouwehoeren over clowns?
Om te beginnen zijn de dieren al grappig om te zien. Ook zonder geluid blijf je kijken. (Hoewel niet iedereen natuurlijk per definitie dieren grappig vindt.) Cornelisse vertelde hoe acteurs de uitdrukkingen van de beesten spelen. De dieren zijn dan ook grappig doordat ze zo menselijk zijn. Daar komen de converserende stemmen bij, die niet ingesproken zijn, maar daadwerkelijke gesprekken die zijn opgenomen. Ook het fragment met de badende makaken fascineert doordat de overeenkomst tussen mens en dier zo duidelijk is. Dat ontroert en maakt je aan het lachen.
De overeenkomst tussen mens en dier kan ook anders uitpakken. Cornelisse had haar Twin Peaks-plakboek meegenomen, een schriftje dat bol stond van de uitgeknipte artikelen en foto’s. Om een plakboekje dat je op je vijftiende hebt samengesteld mee te nemen naar de Zomergastenstudio vergt enige moed, gaf Cornelisse toe. Ik kon het wel waarderen. Maar de vraag waarom ze het plakboek had gemaakt en bewaard en meegenomen bleef onbeantwoord. En waarom Twin Peaks?
Het fragment van Bob die Laura Palmer belaagt is bloedstollend. Ik had (weer) kippenvel, niet alleen op mijn onderarmen, maar over mijn hele lichaam. Wat is zo eng aan de typische David Lynch-horror? Dit fragment deed mij sterk denken aan Stanley Kubricks The Shining. Het verstilde beeld van een roze kamer, die gezellig en warm moet zijn. De afwezigheid van geluid. Stilte kan heel beangstigend zijn, omdat wat ze aankondigt vreselijk is, erger dan alles wat geluid kan maken (hoewel Cornelisse volgens Jelle Brandt Corstius vooral bij de aanzwellende muziek opschrok). Dan verschijnt Bob aan de zijkant. ‘Dat is heel eng.’ Eh, ja. Maar waarom? Omdat zijn verschijnen betekent dat hij al de hele tijd daar is. Wachtend in absolute stilte tot zijn tijd komt. Hij heeft de tijd, neemt de tijd, beweegt heel langzaam. Elegant bijna, sluipend over meubelstukken en de grond als een dier. Tijgerend, brullend en met wilde manen.
Dieren kunnen grappig zijn, zeker als ze menselijke trekken krijgen toebedeeld. Mensen kunnen heel eng zijn, als hun dierlijke kant benadrukt wordt. Laura Palmer is als een mensenpop die het dier komt verscheuren. Misschien is dat ook wel iets om naar te verlangen, stiekem. Cornelisse moet in haar Twin Peaks-obsessie ook het zogenaamde Dagboek van Laura Palmer hebben gelezen. Het onschuldige meisje verlangt naar het beest, dat is daar wel duidelijk. Ze geniet van haar angst, tot ze de controle erover verliest en dat met haar leven moet bekopen.
Als Zomergastengast had ik ook een stukje uit Twin Peaks gekozen, vergelijkbaar met dit fragment. De stilte is nu niet absoluut: een elpee ligt op de platenspeler over te slaan. Brrrr: het is de aankondiging van iets vreselijks. Met de plaat blijft de tijd hangen. In het vacuüm dat ontstaat kan alles gebeuren. Weer tijgert er iemand over de hoogpolige vloerbedekking van het ouderlijk huis. Het is Laura’s moeder. Opeens staat er een prachtig paard in de kamer. Dat paard jaagt mij de stuipen op het lijf. Waarom? Waarom is dit dier het engste dat ik kan bedenken? Het is een elegant, edel dier en doet geen kwaad. Maar zijn verschijnen uit het niets doet je beseffen dat hij daar altijd al was, net als Bob. We zagen hem alleen niet. Tussen onze werkelijkheid zit een andere werkelijkheid geweven, zonder beschaving of logica, die het zomaar opeens kan overnemen.
Denk ik. Maar wie ben ik.
Paulien Cornelisse zei tussen neus en lippen door dat al haar angsten van tv en film komen. Waar waren mensen voor die tijd bang voor, vroeg ze. Een merkwaardige vraag, die wel verklaart waarom het commentaar zo saai bleef, bij zulke prachtig gekozen beelden. De afschuwelijkste angsten, zoals die van Laura Palmer, komen gewoon van binnen. Daar heeft Cornelisse blijkbaar geen last van. Lijkt me een heerlijk leven. Maar het is niet zo interessant om naar te luisteren.