Soms kun je niets goed doen. Een vriendin vertelde: ‘Hij had de hoeken van de kamer niet gestofzuigd!’ Anderen zouden denken: wat leuk dat hij stofzuigt. Maar als je niets goed kunt doen in de ogen van de ander is er geen beginnen aan. Die ander kijkt door een gekleurde bril. Een bekend probleem, maar wat doe je eraan?
Naar aanleiding van de Nacht van Descartes, over de rechterlijke macht (deel II). Lees ook deel I, Naar wat voor orde leef je? Sociale, culturele en fysieke invloeden en deel III, Waarheidsvinding als morele daad en deugd.
Gezagsproblemen van de rechtspraak zijn, in elk geval deels, terug te voeren op een paar gruwelijke missers van de afgelopen jaren. Vers in het geheugen ligt natuurlijk de zaak van Lucia de B. die dit voorjaar na een jarenlange straf alsnog werd vrijgesproken. De rechters hadden zich bij hun veroordeling laten leiden door het zogenaamde ‘schakelbewijs’: ‘Na te hebben vastgesteld dat de verdachte opzettelijk en met voorbedachte raad twee slachtoffers heeft vergiftigd en zich aldus schuldig heeft gemaakt aan een moord en een poging tot moord, heeft het hof die vaststelling een rol laten spelen bij het bewijs van de overige levensdelicten.’ (rechtspraak.nl)
Met andere woorden: het hof keek niet meer onbevooroordeeld naar de feiten. In plaats van eerst alle beschikbare informatie te verzamelen, daaruit de bruikbare feiten te selecteren en op basis daarvan een oordeel te vormen, ging de overtuiging aan het wettelijk bewijs vooraf.
Dit is een veelvoorkomend probleem. Een open deur bijna. Open deuren vragen echter om nadere bestudering, om ze weer herkenbaar, tastbaar te maken. De formulering uit de rechtspraak helpt daarbij. ‘Het wettelijk bewijs moet aan de overtuiging vooraf gaan.’ Vaak zien we alleen dat veel mensen een bevooroordeelde blik hebben. Maar hoe is zo’n gekleurde blik te voorkomen? Door een stap naar achteren te doen en eerst de beschikbare informatie te verzamelen, zonder een vooropgestelde overtuiging. Wat ligt er allemaal voor het oprapen in de kamer waar de open deur op uitkomt?
Je vriend pakt de stofzuiger en gaat aan de slag. Vergeet ie de hoeken! Of: er ligt stof in de kamer. Jij hebt het druk, je vriend heeft het druk. Hij pakt de stofzuiger. Jij zit net een boek te lezen. Hij gaat snel door de kamer heen. In een hoek ligt nog een pluis kattenhaar.
Het is misschien een beetje gek om van Lucia de B. de stap te zetten naar huishoudelijke grieven. Nou ja, dat is nu eenmaal het punt van dit blog. Stel dat je de ‘orde’ waarnaar je leeft en de invloeden daarop in kaart wilt brengen, zoals ik eerder beschreef. Het is de moeite waard om dan te zoeken naar het schakelbewijs in je eigen levensverhaal. Gebruiken we dat niet voortdurend? Als je probeert betekenis te geven aan een verbroken relatie, een conflict op de werkvloer maar ook iets leuks als een promotie, in hoeverre laat je je dan leiden door vooropgestelde overtuigingen? Bezie je werkelijk alle informatie die voorhanden is of laat je je overtuiging aan de selectie van informatie vooraf gaan? Ik pleit mezelf vooralsnog niet vrij…