Ooit ergerde ik me kapot aan mensen die terugkwamen van hun zomervakantie en dan met veel gezucht en gesteun verklaarden liever nooit meer te zullen gaan werken, want de vrijheid, ja de Vrijheid van de Vakantie, dat is je ware. Ik dacht dan aan Hugo Raes’ geniale uitspraak ‘Niemand blijkt zich in vakantieoord vergist te hebben: iedereen trof het paradijs.’ (Uit Een faun met kille horentjes). Of zijn beschrijving in De vadsige koningen van de ultieme burgerlijke vakantie van een leraar die met een bevriend stel naar een camping in Frankrijk gaat. Op de een of andere manier sluit hij een bizarre weddenschap met zijn kompaan: wie is het snelste met de auto weer thuis? Let wel: in z’n achteruit. Daar gaan ze, wat begint als een leuke gimmick is natuurlijk na een minuut of tien al een hel, maar geen van twee zal het in zijn hoofd halen als eerste op te geven. De gezichten van de vrouwen in de bijrijdersstoel – het is alsof Raes een foto aan zijn roman heeft toegevoegd, zo duidelijk zie ik ze voor me.
Inmiddels ben ik zelf al jarenlang onderdeel van het werkende gilde (sinds kort bovendien van het belachelijkste aller gilden, namelijk dat van de ambtenarij) en betrap ik mezelf op deze verzuchtingen. Maar nooit te lang, nooit tot na de vakantie. Die verzuchting, het verlangen naar de vrijheid waar je even aan mag proeven maar die al bitter smaakt omdat hij tijdelijk is, ontstaat en verdwijnt bij mij door de aard van het vrij zijn zelf. Wat ik bedoel is het volgende. Op vakantie heb je opeens zoveel tijd om handen dat je vanzelf gaan peinzen. Over de wereld (zeker als je je in een nieuwe omgeving bevindt), over de mensen, over jezelf. Natuurlijk lijkt vanaf de camping het dagelijkse kantoorbestaan het tegengestelde van het paradijs. En wat voelt het heerlijk eens alle gedachten dóór te kunnen denken, zonder al die afleiding van het gejaagde leven. Nooit meer werken! Altijd filosoferen!
Na een dag of twee peinzen kom je erachter dat je de gedachten nooit tot het eind kunt doordenken, omdat er geen eind is aan een gedachte. Wat een hopeloosheid. Stel je voor dat je werkelijk altijd vrij zou zijn: een eindeloze tijd vol eindeloze gedachten. Een idee om depressief van te worden. En je weet: uiteindelijk zul je terugkeren naar huis, het kantoor weer binnenstappen en een jaar niet meer peinzen, omdat je meteen slaapt als je hoofd het kussen raakt. Dus al die verzuchtingen en verlangens zijn ook nog eens zinloos.
Dit is het omslagpunt van de vakantie – wat mij betreft het punt waar de vakantie pas echt begint. Alle eindeloze gedachten die zich aandienen worden direct een verdwijnpunt ingezogen, waarvan niet eens duidelijk is waar het zich bevindt. Het grote mijmeren begint. Je houdt je onledig met het observeren van de andere campinggasten, schudt eens wat druppels van de tent of maakt een uitje naar de stad. Je loopt naar de tram, zit in de tram, kijkt op de kaart, stapt uit, zal ik een foto maken, gaan we wandelen of een museum, of eerst een biertje drinken, ja eerst maar een biertje. En wat eten we vanavond? Eerst maar wandelen, maar waarheen? Ach, kijk hem nou!
Mensen die thuiskomen van vakantie en nog steeds in de fase zitten waarin je de slavernij van het werken vervloekt en verlangt naar het onmogelijke (want denk maar niet dat die mensen er gelukkig van zouden worden als ze van de ene dag op de andere niets meer om handen zouden hebben, onnut zouden zijn, geen aanspraak meer hadden), die hebben de ware vakantiefase nooit bereikt. Als ze terugkomen op kantoor zeggen ze tegen elkaar: ‘Het was paradijselijk.’ Niemand blijkt zich vergist te hebben. Een enkeling is in z’n achteruit terug komen rijden. Maar dat lijkt nu te onnozel om over op te scheppen. Hij schaamt zich. ‘Wij vonden het paradijs,’ zegt hij, de plek waar schaamte niet bestaat.
Ik heb ze gezien, vanuit mijn campingstoel, de mensen die zo verlangen naar een eindeloze vrijheid, dat ze vergeten te genieten van de vrijheid onder hun neus, in de voortent van het gemijmer.