De andere wang van Willem van Leeuwen

anderewang

Vergeven is een deugd die niet sexy is. Nee, ‘opkomen voor jezelf’, ‘je recht halen’ dat zijn de deugden van nu. Miriam Rasch las ‘De andere wang’ van journalist Willem van Leeuwen en schreef een blog. Vergeving is meer dan een irrationeel of zweverig gevoel. ‘Het is een redelijk proces: je moet je proberen te verplaatsen in de situatie van de ander.’

De andere wang van journalist Willem van Leeuwen gaat over vergeving. Dat klinkt al gauw zijig en zalvend, maar dat is het niet. Van Leeuwen vertrekt vanuit een persoonlijk gevoelde wrok en rancune, dat zet het onderwerp alvast op scherp. Die wrok is zo sterk dat het zijn dagelijkse welbevinden in de weg staat. De lulligste dingen die hem ooit zijn aangedaan door niet echt belangrijke figuren uit het verleden blijven haast letterlijk geëtst in zijn herinnering.

Ook fijn is dat hij er niet van uitgaat de waarheid in pacht te hebben. Hij besluit bovenal naar anderen te luisteren. Niet zomaar anderen, maar mensen die gepokt en gemazeld zijn in kwesties van vergeving en vooral vergelding. Neem de ouders van de vermoorde Joes Kloppenburg. Hun lukt het niet om te vergeven. Iets wat de weduwe van Gerrit Jan Heijn wél lukte. Tot – gek genoeg – onbegrip van veel mensen. Vergeven wordt allang niet meer als deugd gezien. Nee, eerder ‘opkomen voor jezelf’, ‘je recht halen’ en dat soort dingen zijn deugden van deze tijd. Niet echt bevorderlijk voor het ‘maatschappelijk humeur’ zoals Willem van Leeuwen dat noemt.

Een opwaardering van vergeving dus. Maar hoe leer je die deugd aan? Kun je dat wel aanleren. Dat zijn de kernvragen van het boek. Mijn eerste associatie daarbij is, was: vergeven is een gevoel, een gevoel dat soort van uit jezelf in de richting van die ‘slechte’ ander stroomt (dat is al bijna zweverig, oppassen dus). Haast een gevoel dat los staat van die ander, dat onvoorwaardelijk moet zijn en je dus op een soort irrationele manier overkomt. Geen wonder dat vergeven niet echt sexy en hip is.

Maar wat blijkt uit de verhalen in De andere wang? Steeds komt het neer op begrip. Al dan niet vergeven – zelfs als het gaat om de moordenaar van je man of kind – hangt af van de mate van begrip die je voor de ander op kunt brengen. Vergeven is een redelijk proces: je moet je proberen te verplaatsen in de situatie van de ander. Het is dus ook niet alleen iets van jezelf. Sterker nog: berouw van de dader is zo’n beetje een voorwaarde. Dat had ik niet verwacht. Het lijkt me ook gecompliceerd, begrip opbrengen. Hoe zit het bovendien met dat gevoel van wrok – natuurlijk is wrok ook iets wat zich afspeelt in je hoofd, denk maar aan malende gedachten en al te beeldende wraakfantasieën. Maar het is toch ook echt een gevoel, dat zie je duidelijk terugkomen ook in het boek

Ik denk dat het goed is om die gevoelsmatige kant niet te veronachtzamen. Je verplaatsen in een ander, hoeft niet altijd begrip te betekenen, maar kan ook bestaan uit empathie. En empathie, weten we sinds Frans de Waal, is een natuurlijke eigenschap die we delen met bijvoorbeeld apen en andere dieren. De voorwaardelijkheid van berouw blijft overeind, maar empathie betekent precies dat wanneer iemand berouw toont, we met hem meevoelen. We voelen in feite het berouw. Door dat meevoelen is het misschien makkelijker om ook meer rationeel begrip op te brengen, maar juist het gedeelde gevoel maakt de weg vrij voor iets als vergeving.

Als we het dan hebben over het maatschappelijk sentiment dat niet erg in de richting van vergeving gaat, maar eerder van vergelding en wrok, dan is de conclusie misschien wel de volgende. Dat de beeldcultuur van reality en human interest misschien nog niet ver genoeg gaat. Moeten we méér kwetsbaarheid zien, zodat onze empathie wordt aangesproken? Wellicht een meer ingetogen vorm van emotie-tv en persoonlijke verhalen, maar niettemin: persoon en emotie? Interessante vragen die voortkomen uit het lezen van dit persoonlijke en toch ook emotionele boek. De andere wang van Willem van Leeuwen verdient in elk geval het om bediscussieerd te worden.

Voor het Humanistisch Verbond: Vergeven doe je nooit alleen


Geplaatst

in

door

Tags: