Hoe te leven? Niemand die het weet, maar een goed voorbeeld kan inspiratie geven. Naar aanleiding van de lezing van Joachim Duyndam over voorbeeldfiguren ging ik nadenken over wie voor mij als voorbeeldfiguur geldt. En belangrijker nog: waarom. Want de waarde die zo’n figuur representeert is een waarde die leidend voor je is. De ‘persoonlijke waarden‘ zongen sowieso al door mijn hoofd na het coachgesprek van vorige week en de opdracht die ik toegestuurd kreeg, bedoeld om mijn persoonlijke waarden te achterhalen.
Door uit te gaan van een situatie waarin je gelukkig was, en ongelukkig, door te kijken naar wat je bewondert in anderen en nog zo wat vragen, ontstaat er in die opdracht een rijtje van vijf waarden. Prima, maar wat moet je ermee? Wat voor situatie kies je en wie zijn in hemelsnaam die anderen? Ieder werkend mens reutelt zonder moeite een paar van die woorden eruit, in mijn geval: authenticiteit, humor, intellectuele bevlogenheid, erkenning en ontwikkeling. Nogmaals: prima, maar wat moet je ermee?
Op de fiets gingen mijn pas ontdekte persoonlijke waarden in mijn hoofd een gesprek aan. Humor en intellect bijvoorbeeld, betekenen die twee samen niet dat ik grappen maak ten koste van de domheid van anderen? Ik hou niet van komedie, kan niet lachen om cabaret. Wil ik niet vooral ad rem en scherp zijn, mensen verbluffen met mijn snelle geest, als beoefenaar van de Aristotelisch deugd eutrapeleia? (Ziet u wel hoe slim ik ben?)
Op de workshop ‘Persoonlijke kracht’ die ik vorige week volgde, ging het ook al over waarden. Als afsluiting moest iedere deelnemer een van haar persoonlijke waarden hardop uitspreken. Ik was als een van de laatsten aan de beurt. Iedereen keek me verwachtingsvol aan. ‘Ik ben…’ ik aarzelde, alsof ik niet durfde. ‘Ik heb… best wel een beetje, misschien, humor.’ Iedereen lachte. Bewijs geleverd. Maar bewijs waarvan?
En dan die authenticiteit en de behoefte aan erkenning: dat slaat natuurlijk nergens op. Als je authentiek bent, heb je de bevestiging van anderen toch niet nodig. Trouwens, is authenticiteit niet een achterhaald begrip, uitgesleten door overgebruik en besmet door misbruik? Laat staan ontwikkeling. Lekker origineel ook, zich ontwikkelen wil iedereen wel. Ja maar, bracht ik in, het gaat me niet om verticale ontwikkeling, steeds meer en steeds beter, maar horizontaal. Het gaat me er om de fundamentele onzekerheid te omarmen, het toeval af te buigen in mijn richting, nooit iets zeker te weten, zelfs niet wie ik ben. Maar hoe kun je dan authentiek zijn? vroeg de stem in mijn hoofd snedig, en een beetje vals.
Hoewel dit gesprek in mijn hoofd me niet veel verder bracht, ben ik er toch wijzer van geworden, wijzer in elk geval dan het statische rijtje op het coachformulier. Ik dacht aan Hans Goedkoop, die in zijn lezing het verhaal het allerbelangrijkste middel noemde om een leven te begrijpen. Daar kan ik het alleen maar mee eens zijn. De waarden krijgen pas betekenis in een verhaal, als je laat zien hoe ze botsen op de werkelijkheid, of hoe ze als een Lebenslüge fungeren, zonder ooit echt te worden.
Ook de voorbeeldfiguren van Duyndam spreken tot je door verhalen, in romans of in het verhaal van jouw leven en de mensen om je heen en in de wijde wereld. Het statische rijtje waarden leeft niet en is dat niet precies dat de vraag waar het mee begint… hoe moet ik leven?
Over twee van mijn voorbeeldfiguren – Jack White en Arnon Grunberg – en hoe zij waarden belichamen en concreet maken, zal ik het morgen overmorgen hebben.