Peter Singer over speciesisme

speciesisme

Hoe moeten we met dieren omgaan? Kan de ethiek formuleren wat een goede houding tegenover dieren moet inhouden? Filosoof Peter Singer is te gast in Nederland en sprak in Utrecht over ‘Ethics and Animals’. Singer is al sinds de jaren zeventig de bekendste voorvechter van dierenrechten gebaseerd op filosofische argumenten, dus het antwoord verbaast niet. Ja, de ethiek kan dat en moet dat. Hoe we nu met dieren tegen dieren aankijken mag iets beter zijn dan vroeger, het lijden dat dieren door de hand van de mens ondergaan is er niet minder op geworden en moet veranderen. Singer sprak niet zozeer over dierenrechten (waar je de laatste tijd ook wel vaak over hoort), maar legde aan de hand van het begrip ‘speciesisme’ uit waarom dieren een plek verdienen binnen de wet.

Speciesisme is kort gezegd discriminatie op grond van de soort. Zoals racisme een bepaalde groep minderwaardig acht of rechten ontzegt op grond van ras, en seksisme op grond van geslacht, doet speciesisme dat op grond van je soort. Mensen, apen, huiskatten, kippen, vissen et cetera. Meestal is rationaliteit het criterium dat wordt gebruikt om de mens als soort bovenaan de hiërarchie te plaatsen. Singer stelt daar in navolging van Jeremy Bentham het lijden voor in de plaats. ‘The question is not Can they reason? nor Can they talk? but Can they suffer?

Een mooie uitspraak, waarmee het dier tot een doel in zichzelf wordt. De mens heeft altijd een intrinsieke waarde toegekend gekregen – hoewel lang niet altijd alle mensen. Een mens is een doel in zichzelf en daarom hebben we morele verplichtingen tegenover mensen. Singer besprak drie traditionele visies op dieren, waaruit steeds blijkt dat het dier toch vooral als middel is gezien, een middel dat ten dienste stond van de mens. Aristoteles: planten zijn er voor de dieren; dieren zijn er for the sake of man. De god van Thomas van Aquino had alles, dus ook de dieren, aan de mens onderworpen. En Kant: ’they are means to an end. That end is man.’ Klare taal. Doe met die machines (om ook Descartes er in te gooien) wat je wil. Onderscheid op grond van soort, inderdaad.

Tegenwoordig zien we dit anders. De evolutiebiologie leert dat mens en dier dezelfde geschiedenis hebben en nauwe verwanten zijn. Er komt steeds meer wetenschappelijk bewijs dat in elk geval gewervelde dieren een vorm van bewustzijn hebben. Ja, dieren kunnen lijden. En niet alleen je huisdier – want daar zal niemand die wel eens een zieke kat of hond heeft gehad aan twijfelen – maar juist ook die productiedieren, de kippen die door hun poten zakken en de varkens die onverdoofd gecastreerd worden.

Dieren, aldus Singer, hebben er evengoed als de mens belang bij om zich goed te voelen. Of nauwkeuriger gesteld: ze zullen een voorkeur hebben voor een situatie waarin ze zich goed voelen, boven een situatie waarin ze lijden. Als je dat wilt toegeven, is het dier ook een ‘doel op zich’ en roept het om die reden morele verplichtingen op. Heel simpel: de verplichting het goed te behandelen en wreedheid te voorkomen. Singer noemt het een ‘equal consideration of interests, irrespective of the species’. Voorbij het speciesisme dus.

Dat gaat best ver. Maar het lijden van die honderden miljarden dieren, dat gaat ook best ver.

Peter Singer, ZENO Lecture, 30 mei 2011, Academiegebouw Utrecht


Geplaatst

in

door

Tags:

Reacties

Eén reactie op “Peter Singer over speciesisme”

  1. Brenda de Groot avatar

    Mooie samenvatting van het onderwerp speciesisme / anti-speciesisme. De omschrijving van anti-speciesisme als ‘equal consideration of interests, irrespective of the species’ is een schot in de roos. Dank je wel voor deze blog!