Op 8WEEKLY: Leven in de put en de slinger
Het is een van de grote mysteries uit de literatuurgeschiedenis: wat gebeurde er in de laatste dagen van Edgar Allan Poe? Hij werd aangetroffen in een kroeg in Baltimore, op dat moment verkeerde hij in een delirium. Een paar dagen later stierf hij, op 8 oktober 1849. Peter Ackroyd lost in Edgar Allan Poe. Een biografie het raadsel niet op, maar laat zien hoe dit einde past in een levensverhaal vol dronkenschap, tegenslag, waanzin en armoede.
Ackroyd, die eerder biografieën schreef van onder andere Shakespeare en Dickens, houdt het kort. Hij vertelt het verhaal van de grootste mysterieschrijver van de VS in minder dan tweehonderd pagina’s en op een bondige, neutrale toon. Een verademing voor wie niet houdt van de ellenlange biografieën die over het algemeen verschijnen. De vorm past ook goed bij Poe, die excelleerde op de korte baan en voor wie de toekomst van de literatuur lag in tijdschriften.
De idioot
‘Een horrorbiografie’ noemde de Sunday Telegraph het boek. Een goede typering, want in de veertig jaar van Poe’s leven gaat het van kwaad tot erger. Zijn tegenslag lijkt drievoudig. Er is aangeboren ongeluk: drankzucht en een slechte gezondheid zitten in de familie. De omstandigheden werken ook niet mee. Als wees ontbeert hij vooral moederliefde. Later zal armoede hem steeds weer op de rand van de afgrond brengen. Maar hij heeft ook veel aan zichzelf te wijten. Poe lijkt op een zeker moment het gevecht op te geven en het ongeluk over zichzelf af te roepen, door zich onmogelijk te maken in zijn werk en mensen steeds weer op te jutten.
Poe is zo trots en onzeker, hoogmoedig en onhandig, dat het tegelijkertijd medelijden en ergernis opwekt. Daarin doet hij denken aan een personage van Dostojevski. Een tijdgenoot omschreef Poe als volgt:
ietwat tenger, ongeveer een meter zeventig groot, en goedgeproportioneerd; zijn uiterlijk is tamelijk mooi, zijn ogen zijn grijs en rusteloos, geven blijk van een duidelijke nervositeit; terwijl de mond wijst op een grote besluitvaardigheid.
Slingerbeweging
Ackroyd beschrijft heel mooi de slingerbewegingen in Poe’s leven. Poe verlangt naar restrictie en naar bandeloosheid, heeft een hang naar het macabere en naar het idyllische. Zo gaat Poe naar Westpoint om officier te worden (wat natuurlijk mislukt), en leeft hij op als hij in een roeibootje over het water kan drijven. Om vervolgens stomdronken over de straten van New York te dwalen, zonder geld maar met grootse ambities.
In de biografie komt ook een andere Poe naar voren, die tegenwoordig minder bekend is. Poe de broodschrijver, altijd gericht op sensatie en precies op de hoogte van wat het grote publiek verlangt. Een beroemd satiricus en berucht recensent, die talloze schrijvers en theatermakers met niets ontziende furie het leven zuur maakte. Hij creëerde welbewust een hype met zijn gedicht ‘The raven’, dat alle dames deed zuchten van ‘Nevermore’:
Hij schreef poëzie zoals mensen wilden dat poëzie was. Hij schreef poëzie voor een specifieke markt. Hij vertelde een collega–journalist dat hij wilde “zien hoe dicht ik bij het absurde kon komen zonder de grens te overschrijden”.
Peter Ackroyd gaat in zijn biografie niet diep in op het literaire werk van Poe. Maar hij weet wel de lust aan te wakkeren die schitterende, enge verhalen te gaan lezen. Het mysterie blijft bestaan. En zo hoort het ook bij de schrijver van de fantastische Tales of Mystery and Imagination.