Experiment: laat iemand aan jou een gedicht voorlezen

voorlezen

Wil je eens een ander soort gesprek met iemand voeren? Of überhaupt iemand aan het praten krijgen? Laat diegene een gedicht voorlezen. Maakt niet uit wat voor gedicht, van wie of waarover. Boeit niet of je het snapt of mooi vindt. Alleen al de handeling van het voorlezen en voorgelezen worden schept de atmosfeer voor een anders dan anders-gesprek.

Daar kwam ik achter toen ik bij zes hoogleraren langsging om gedichten op te nemen om te gebruiken op het Huis van de Poëzie. Dat leverde een paar bijzondere, ik zou bijna zeggen, intieme momenten op. Hoe werkt dat en werkt het bij iedereen? Ik denk dat het werkt op een vergelijkbare manier als het schrijven van Ik herinner me… dat daadwerkelijk herinneringen tot leven brengt of het formuleren van een goed voornemen, dat voorwaarde is voor het uitvoeren van dat voornemen.

Heel sec: als je een gedicht voorleest, praat je hardop tegen iemand en bezig je een bijzondere taal, met metaforen, rijmwoorden, enjambementen en wat dies meer zij. Je spreekt bedachtzaam, met nadruk op bepaalde woorden of juist niet, met een aarzeling aan het eind van de regel, met verschillende toonhoogtes. Kort gezegd: met aandacht voor wat je zegt en met aandacht voor degene die luistert.

Diegene die luistert is de andere helft van de vergelijking, zoals de Engelsen mooi zeggen. (De Engelsen zeggen wel heel lelijk ‘read aloud’. Dat maakt het vóórlezen nog veel rijker aan betekenis.) De luisteraar stelt zich open, luistert naar de ander, probeert chocola te maken van wat hij hoort. Je droomt een beetje weg, fixeert je blik op de boekenkast of de hoek van het plafond. Je hoort opeens echt de stem van de voorlezer. En je hoort hoe hij bedachtzaam spreekt, waar de nadruk komt te liggen, hoe hij misschien aarzelt zonder dat dat de bedoeling was, zich bijna verspreekt en ondertussen het gedicht recht probeert te doen.

Dan is het gedicht voorbij. Een minuut later valt er een stilte. Misschien is die een moment ongemakkelijk – je zit daar met z’n tweeën na een handeling die niet geheel alledaags is (dit is dus ook heel anders dan een literaire avond waar dichters hun teksten via de microfoon een slecht verlichte zaal in sturen). En dan, dan komen de mooie gesprekken opeens, zonder verdere aanloop of loos gekwebbel. Door de speciale aandacht die het gedicht al heeft losgemaakt voor praten, luisteren, de taal en de betekenis. Dat is iets wat alleen het gedicht doet. Ik heb nog gedacht dat het misschien ook met muziek zou werken of met een prozatekst, maar dat denk ik niet. (Dat zal vast ook iets doen, maar weer iets anders dan anders.)

Blijft de vraag over: werkt het bij iedereen? Dat weet ik niet. De hoogleraren vormen niet echt een representatieve groep en het aantal is te laag om er iets algemeens over te zeggen. Een empirisch onderzoekje naar deze werking lijkt me wel interessant. Dus ik zou zeggen: neem de proef op de som en vraag iemand een gedicht voor te lezen. Dit bijvoorbeeld.


Geplaatst

in

door

Tags: