Een van de leukere ontdekkingen eind vorig jaar was voor mij muziekblog Nummer van de dag, waar elke dag een liedje wordt voorzien van een mooi verhaal, een analyse tot op de seconde of een grappige anekdote. Pop, soul, hiphop, rock uit tientallen jaren aan popmuziek komt er langs, altijd een verrassing. Ik vond het dan ook een eer dat ik gevraagd werd om een gastbijdrage te leveren. Uiteraard kostte het kiezen van het nummer wat hoofdbrekens (probeer het maar eens), nu het er eenmaal staat voelt het alsof ik geen andere keuze had. 02:42 raggen, jongen, meisje, gitaar, drums.
Lees mijn bijdrage hieronder of op Nummer van de dag: ‘Astro’ van The White Stripes – Waarom moeilijk doen als je stampen kan?
The White Stripes – Astro
http://www.youtube.com/watch?v=_7TPEmwVz7Q
Ga midden in de kamer staan, zet de muziek aan, breng je rechtervoet naar voren, buig een klein beetje voorover, tel tot vier en stampen maar. Dat ben ik.
Een, twee, drie, vier; jongen, meisje, gitaar, drumstel. Ik hou van ingewikkelde dingen, (boeken met korte zinnen kunnen me bijvoorbeeld niet bekoren, evenmin als al te aardige mensen). Als het gaat om muziek wil ik het liefst platvloers stampen. Waar komt dat vandaan? Laat ik heel ingewikkeld proberen deze voorkeur voor eenvoud te begrijpen.
Op twee benen je evenwicht bewaren
Maatgevoel ontstaat in de baarmoeder, hoor je vaak. Het kind hoort de hartslag van de moeder en dat is het begin van een leven vol muziek. Daar kun je je bij The White Stripes wel wat bij voorstellen. Een mooie gedachte, maar waarom hebben andere zoogdieren dan geen muziek? Apen mogen dan ritmisch op hun borst bonken, maar ze dansen niet. Er zijn aanwijzingen dat de menselijke neiging om muziek te maken en te dansen (ooit op een wonderlijke manier uit elkaar gegroeid) te maken heeft met het moment dat een oeroude voorvader op twee benen ging staan. Was hij een beetje wiebelig in de knieën en is het zo begonnen? Om het evenwicht te bewaren zet hij de voeten heel stevig neer, zo regelmatig mogelijk: daar heb je het eerste rocknummer. De beat deel je doormidden, met je twee benen. Precies zoals ik midden in de kamer sta te stampen: Jas-per, As-tro.
It’s the DNA stupid
In elk geval lijkt muzikaal gevoel een aangeboren iets dat alle mensen delen. Iedereen is muzikaal, zoals het boek van hoogleraar muziek en cognitie Henkjan Honing is getiteld (http://www.nieuwamsterdam.nl/iedereen-is-muzikaal). Niet per se als het gaat om het maken van muziek, maar wel in het luisteren. Baby’s horen al wanneer een maat niet klopt en kijken op als daarin een noot mist. In de BBC-documentaire How music works (http://www.brainpickings.org/index.php/2010/12/09/how-music-works/) is te horen hoe mensen van over de hele wereld dezelfde vijf noten gebruiken in hun volksliedjes. De vijf noten zijn in ons DNA gegraveerd, ‘als de vijf vingers van onze hand’. Weinig ingrediënten, dat is gewoon waar ons DNA om vraagt! ‘The key is not how many notes you have, but what you do with them,’ vervolgt de presentator. Daar kan ik me wel in vinden en Jack en Meg denk ik ook.
Vleestrompettist
Vanuit een vogelperspectief blijkt verschil in muzikaliteit dus niet zo heel groot te zijn, maar gelukkig kunnen we ellenlang discussiëren over welke muziek beter is (love it) en waarom onze smaak de beste is. Sommige onderzoekers beweren dat je je muzieksmaak van je moeder krijgt. Waarom? Heeft het toch iets met die baarmoeder te maken? Je kunt het ook anders zien: je smaak wordt gevormd door je omgeving en de meeste mensen brengen nu eenmaal meer tijd door met hun moeder dan met hun vader. Mijn muziekvoorkeur lijkt meer op die van mijn vader, maar ik had dan ook een vader die thuis werkte. En die van blues hield. Hij kon als een wilde meerammen op de piano bij elk willekeurig bluesnummer en deed daarbij ook niet onverdienstelijk een trompet na. Een van de redenen dat ik het pianospelen vaarwel heb gezegd is omdat het mij nooit lukte om zo op het gehoor mee te improviseren.
Buiten adem
Is het dan zo eenvoudig mijn voorkeur voor de ‘nieuwe’ blues van The White Stripes te verklaren? Is het niet de schuld van mijn DNA, maar van mijn ouders (die me natuurlijk mijn DNA gaven)? Nee, die voorkeur is toch niet volkomen particulier, daar moet meer achter zitten. De meer filosofische doctoren die zich met muziek bezighouden, wijzen op begrippen als authenticiteit en nostalgie. Ook zonder Schopenhauer of Nietzsche erbij te halen (zo ingewikkeld zal ik het niet maken, het gaat nog steeds over bovenstaand drieminutennummer) zijn dit niet de meest eenduidige begrippen. Maar vooruit. Authenticiteit is makkelijk te koppelen aan het rauwe geluid. Wat ik interessanter vind is dat het zichzelf lijkt voort te stuwen, waardoor ik niet anders kan dan voorover hangen alsof het heel hard waait en met mijn voet te gaan stampen. Dat is voor mij de authenticiteit van The White Stripes. Het nummer móet vooruit, het kan niet anders. De muziek loopt haast achter zichzelf aan, buiten adem. Geen tijd te verliezen.
Verlangen naar een tijd die er nooit was
Die tijd is al verloren. Nostalgie, die andere poot naast de authenticiteit (we hebben er immers twee om mee te stampen en de beat doormidden te breken), is het verlangen naar een tijd die er niet meer is. Ja, The White Stripes grijpen terug op de muzikale geschiedenis. Dat is niet eens zo interessant. Het is de vraag waarom wij daar zo sterk op reageren die me boeit. Cultuurfilosoof Edwin van Meerkerk noemt in een lezing over Kurt Cobain (pdf (http://www.sg.uu.nl/prog/2008b/doc/lezingedwinvanmeerkerk.pdf)) nostalgie het verlangen naar een tijd die we niet verloren hebben, maar die er nooit geweest is. Muziek is nu, dat maakt ook dat je er zo in op kan gaan. Maar we voelen in het stampwerk een melancholische verliefdheid op het verleden. Misschien niet het sixties-verleden waar Jack White verliefd op is, maar het verleden van onze ouders of van onze oeraap-voorouders.
Orde in de chaos
Wetenschap probeert orde te brengen in de chaos. Muziek doet dat denk ik ook. ‘Astro’ pendelt tussen chaos en orde, tussen vier keer stampen en mee willen rammen op een piano, tussen authenticiteit en nostalgie. In dit nummer vieren The White Stripes de chaos door er een orde aan op te leggen. Inderdaad, dat is een heel ingewikkelde manier om iets te zeggen wat je ook gewoon kunt… stampen.