Over Julian Assange. De man die de wereld verandert

assange

Over Julian Assange. De man die de wereld verandert, van Carsten Görig en Kathrin Nord (Lebowski). Lees verder op Humanistisch Verbond: De hype als boemerang

Hij is weer even weggezakt uit de headlines, Julian Assange. Eind vorig jaar werd hij in Groot-Brittannië gearresteerd en in februari oordeelde de rechter dat hij mag worden uitgeleverd naar Zweden. Assange gaat in beroep tegen de uitlevering en in de tussentijd blijft het stil. Tijd om een blik te werpen op de stapel boeken die de laatste weken verschenen over Assange en Wikileaks. Boeken die in een razend tempo moeten zijn geschreven – wat er soms ook aan af te lezen is – en die inspelen op de behoefte om terwijl de gebeurtenissen zich nog afspelen, al over die gebeurtenissen te lezen. (En de behoefte aan de andere kant van de keten om geld te verdienen aan wat er in de spotlights gebeurt.)

Hoe belangrijk en interessant die gebeurtenissen ook zijn, je ontsnapt door alle ophef en emoties eromheen toch ook niet aan het gevoel van een hype. De berichten op Twitter waren al oud nieuws of zelfs achterhaalde feiten als je een paar uur niet online was geweest. Zodra er geen instantnieuws over het onderwerp meer voorhanden is, nemen andere belangwekkende gebeurtenissen het over. Egypte en Libië natuurlijk, of de Provinciale Statenverkiezingen. Ook belangrijke en interessante onderwerpen die opeens iedereen bezighouden, van minuut tot minuut, tot diep in de nacht en op allerlei verschillende platforms. Dit wordt wel eens afgedaan als oppervlakkig, maar ik heb het gevoel dat mensen zich juist veel méér bezighouden met het nieuws dan ooit. Als het thema weer uit de lucht is, volgt een ander gesprek van de dag. Uit het oog, uit het hart. Dat is in de liefde ook zowel een pijnlijke waarheid als een handig psychologisch mechanisme.

Al die boeken over Wikileaks zijn natuurlijk bedoeld om afstand te nemen van de real-time berichten en een overzicht te bieden, of verdieping en geschiedenis (los van het feit dat het boek zelf een deel van de hype kan zijn). Ik las de korte biografie van voorman – volgens sommigen opperhoofd – Assange: Julian Assange. De man die de wereld verandert, geschreven in een razend tempo door Carsten Görig en Kathrin Nord. Let op die ondertitel, die aangeeft dat het nieuws zich inderdaad nog steeds aan het voltrekken is. Julian Assange is iemand die tot de verbeelding spreekt: door zijn zwijgzaamheid en door de verhalen over zijn jeugd die hij deels doorbracht in een sekte, deels in een reizend theatergezelschap, deels op de vlucht voor een gestoorde stiefvader. Toegegeven, ook zijn uiterlijk helpt mee.

De schrijvers vertellen het verhaal over die jeugd en de opkomst van Assange als meesterhacker, die hippie-idealen paart aan vechtlust (wat een merkwaardige combinatie is, als je erover nadenkt). David en Goliath, Tom Sawyer en Robin Hood, noemen ze. Een hoogst intelligente man die bovendien weet hoe je je publiek bespeelt. Tenminste, hij komt daar gaandeweg achter; het mooie aan het verhaal is dat je hem volgt op die leerweg. Ondertussen leer je zelf een heleboel over hypes. Bijvoorbeeld dat een hype gestuurd moet worden, richting moet krijgen. Een berg informatie (a.k.a. Wikileaks) zegt niemand iets, een filmpje van met scherp schietende Amerikaanse militairen des te meer.

De hype heeft echter twee gezichten. Assange gebruikt hem in zijn strijd tegen machthebbers, die in zijn ogen haast per definitie corrupt zijn. Maar in de handen van diezelfde machthebbers wordt de hype een wapen tegen Assange zelf. Sterker: hij is zelf de hype geworden, met als voorlopige uitbarsting de arrestatie en voorgenomen uitlevering. Niet op grond van Wikileaks, maar vanwege aanklachten van seksuele aard.

Deze omkering deed mij denken aan de theorie over mimetische begeerte van René Girard, een filosoof die de laatste tijd weer meer in de belangstelling staat. Begeerte werkt met een omweg: ik begeer niet wat ik zelf wil, maar dat wat een ander begeert. Een driehoeksverhouding, die potentieel kan uitgroeien tot hype, als iedereen wil wat de ander wil. Het conflict dat zo ontstaat, vindt zijn uitweg in een (gewelddadig) offer van een zondebok. In het geval Wikileaks en Assange werkt dit inzicht verhelderend. Zowel Assange als de machthebbers begeren de geheime informatie die op straat ligt, informatie die er al lang was. Wie macht over de informatie heeft, heeft macht, period. Een klein beetje van die macht ligt nu binnen het handbereik van iedereen met een internetaansluiting. Een versnippering van macht waar noch de overheden, noch Assange zelf mee om kan gaan. Wie de zondebok is? Dat mag duidelijk zijn. ‘De man die de wereld verandert.’

Een van de kleine berichten in de enorme berg Wikileaksnieuws was dat Julian Assange de rechten op zijn autobiografie voor 1 miljoen euro zou hebben verkocht. Uit puur financiële redenen, om proceskosten en dergelijke te dekken, niet omdat hij zijn levensverhaal graag wil delen. In Julian Assange staan twee zinsneden, die samen alvast een intrigerend beeld geven van de man die alle documenten openbaar maakt, en zichzelf alleen tegen wil en dank. Hij houdt van computers, want ‘toeval speelt geen rol’ daarbij; en hij richt Wikileaks op omdat ‘vrijheid het hoogste goed’ is. Maar je kunt nu eenmaal niet het toeval uitschakelen en de consequenties overzien van publicaties. Dat heeft hij inmiddels in de praktijk geleerd, net als al die diplomaten die hun geheime cables in de kranten zagen opduiken, en zich nu bezinnen op hun vrijheid. Toeval uitbannen ten behoeve van vrijheid: ik zal erover blijven peinzen tot eindelijk die autobiografie verschijnt. En de hype opnieuw aanzwelt.


Geplaatst

in

door