Dagboeken, memoires, blogs

Als dagboeken geheim zijn en vooral vertellen over het leven als tranendal; als memoires openbaar zijn en een gunstig beeld geven van de schrijver, of dat nu moreel laakbaar is of niet – hoe zit het dan met blogs?

Ik heb een koffertje vol dagboeken. De laatste optekening dateert van ergens toen ik negentien was, een stuiptrekking, want al zo’n twee jaar daarvoor stopte ik als serieus dagboekschrijver. De reden was dat ik kotsmisselijk werd van mezelf. Ik mag wel zeggen dat ik een zeer dweperige puber was en de dagboeken één lange, afwisselend hysterische en droevige klaagzang. Ik mag ook wel zeggen dat ik daar heus goede redenen toe had. Soms schreef ik even tussendoor: ‘Mocht iemand per ongeluk expres dit dagboek vinden en lezen: ik ga heus geen zelfmoord plegen of zo, ook al komt het misschien zo over.’

Gisteren had ik een gesprek over biografieën. Stel dat iemand een biografie van mij gaat schrijven, dat koffertje op zolder vindt, het openwrikt (ik weet zelf al niet eens meer waar de sleutel is) en die dagboeken leest. Dan ligt het voor de hand dat mijn nonchalante waarschuwing weliswaar serieus wordt genomen in de zin dat ik inderdaad in leven ben gebleven, maar ook geïnterpreteerd zal worden als een onoprecht indekken, als schaamte. ‘Opeens zag de jonge Miriam de virtuele ogen van een ander op zich gericht en hoewel het nog enkele jaren duurde voor zij Sartre las, merkte zij nu al hoe de blik van die ander de schaamte in haar opjoeg.’ Waarop zij een semi-ironisch regeltje noteerde dat haar van haar schaamte moest ontslaan. Kan allemaal.

Biografen gebruiken vaak genoeg dagboeken als bronnenmateriaal. Dagboeken, zo werd me verteld, zijn echter de weerslag van het slechte in een leven, de neerslachtigheid, onzekerheid, onbeantwoorde liefdes en gebroken harten. Ik zei niets, maar was blij om te horen dat dit blijkbaar algemene kennis is. Tegenover dagboeken staan memoires. Ook geschreven door jezelf, over je eigen leven. Alleen dan niet opgetekend in het hier en nu, met hoogstens enkele dagen incubatietijd, maar aan het eind van een leven, of toch als afsluiting van een periode in het leven.

Memoires zijn eveneens populaire bronnen in een biografie. Daar doet zich een ander probleem voor, zo ging het gesprek verder. Memoires zijn openbaar (dagboeken natuurlijk Geheim) en dienen de zelfpresentatie. In de meeste gevallen: het goede van een leven. Zelfs de slechte episodes zullen meestal ten dienste staan van het beeld dat de schrijver van zichzelf wil geven, een beeld dat altijd gunstig is. Als dat moreel gezien een slecht beeld is, zegt dat iets over de opvattingen van de schrijver. Het slechte vindt zij in zo’n geval waarschijnlijk beter dan het goede. Als er deprimerende fases in voorkomen, zeggen ze iets over diepgang en verbeelding. Al was het maar omdat niemand die memoires anders zou willen lezen.

Hoe zit dan met blogs? Blogartikelen zijn actueel: ik schrijf ze en publiceer ze meteen. Het idee of de gebeurtenissen erin hebben, net als in een dagboek, hooguit enkele dagen op de plank gelegen. Maar het blog is niet geheim. En het is ook niet de weerslag van het leven als tranendal (sommige bloggers doen dat misschien, ik lees ze niet en wie eigenlijk wel). Mijn blog staat, net als memoires, in dienst van een zekere zelfpresentatie. Niet aan het eind van een leven of een periode daaruit, niet om te vertellen over wat ik heb bereikt, wie ik heb ontmoet en hoe ik de wereld heb veranderd. In plaats van een afsluiting is het juist een steeds opnieuw beginnen, zijwegen inslaan, nieuwe dingen proberen en andere kanten laten zien, ook van mezelf.

Als ik hier zou schrijven zoals in een dagboek (Geheim, opgeborgen in een koffertje waarvan de sleutel onvindbaar is), zou ik gauw weer kotsmisselijk van mezelf worden. Lezers zouden al ver daarvoor zijn afgehaakt. Maar om je memoires te schrijven moet je een goede reden hebben, een rechtvaardiging die enigszins breed gedragen wordt door de wereld om je heen. Ik zie het bloggen als een tussenweg. Toch vind ik het interessant om erover na te denken of de ellende van een dweperige puber (die natuurlijk nooit geheel volwassen is geworden) niet ook een plek kan hebben. Of me juist voor te stellen dat ik bezig ben met een voorschot op memoires.

Later zal ik op deze beide nog wel dieper ingaan. Want dat de dweperige puber verstopt zit, als een dagboek in een koffertje, heeft misschien wel met schaamte te maken. Heb ik zelf niet herhaaldelijk geschreven dat de beste schrijvers afdalen tot op de allerhardste rotsbodem van ellende om dat wat ze daar vinden trots als een trofee de hoogte in te steken? En dat datgene wat de beste schrijvers onderscheidt van het gepeupel precies is dat zij die schaamte weten om te zetten in trots? Schaamte omzetten in trots – is dat niet een definitie van memoires?


Geplaatst

in

door

Tags: