Jan Marijnissen was de eerste Zomergast van dit seizoen, dat gepresenteerd wordt door Jelle Brandt Corstius. Er zal ongetwijfeld door anderen voldoende geschreven worden over de vermogens en onvermogens van zowel gast als presentator, daar ben ik niet voor nodig. (Volstaat te zeggen dat dit een van de weinige afleveringen is die ik helemaal af heb gekeken.) Ik ga liever wat verder in op een interessante rode draad die door de uitzending heen liep.

Meteen vanaf het begin sprak Marijnissen over zijn voorkeur voor explicateurs – iemand die de tijd neemt om dingen uit te leggen, zijn passie weet over te brengen en zo een brug bouwt tussen de kenner en het publiek. (Lees verder onder de video.)

Ik vind het een mooi streven om meer explicateurs aan het woord te laten. Dat sluit ook aan bij de doelstelling van Studium Generale: wetenschappers brengen hun kennis naar buiten voor een groot publiek en laten tegelijk (hopelijk) wat zien van hun persoonlijke drijfveren. Waarom doe je het werk dat je doet? Hoe kom je aan een passie voor het vak?

Iemand die ook zeker een explicateur genoemd kan worden, is Arjen Grolleman, de KinkFM-dj die begin dit jaar overleed. Bij het in memoriam stond een citaat van hem: ‘Er is niets mooier dan mensen overtuigen van jouw muzieksmaak. Het is een roeping.’ In een interview dat op 3VOOR12 is terug te luisteren vertelt hij hier ook over: de explicateur maakt zelf geen muziek of kunst, maar probeert zoveel mogelijk mensen voor die muziek en kunst te interesseren. Hoe veel voldoening en energie dat kan geven hoor je meteen, net als dat je het zag bij Marijnissen.

Een ander woord dat in dit verband een paar keer terugkwam in de Zomergastenuitzending was bemoediging. Wie bemoedigt je in je keuzes? Wie laat je zien welke kant je in je leven op wil? Een explicateur is als het goed is ook een bemoediger, hoewel niet elke bemoedigende persoon in je omgeving een explicateur is. Bemoediging kan zowel van iemand heel dichtbij komen (hopelijk je ouders) als van een bewonderd persoon die je niet zelf kent (zoals een publieke figuur die maatschappelijke verandering belichaamt).

Eerder schreef ik over rolmodellen (een favoriet Studium Generale-woord). Een explicateur is echter iets heel anders dan een rolmodel, hoewel ze beiden personen zijn die je jezelf als voorbeeld stelt. (Want gelukkig is het niet meer zo dat anderen dat voor ons doen.) Een rolmodel is een voorbeeld door zijn manier van leven. Mijn rolmodel kan jij slaapverwekkend en afschrikwekkend vinden. Een explicateur is dat echter voor iedereen: ze leert je meer over de wereld, over wat er in de breedte allemaal te ontdekken valt en over de (smallere) richting die je eigen interesses nemen. Maar ze kunnen zich natuurlijk ook in één mens verenigen. Ik zou wel een explicateur willen zijn, daarom zijn mijn rolmodellen dat ook.

Natuurlijk liep het uit op de vraag of Marijnissen zelf een explicateur is en natuurlijk volgde daarop het bevestigende antwoord. Ik vond het vooral mooi hoe Jelle Brandt Corstius meteen vroeg: ‘Wat is een explicateur?’ Daarmee bewees hij zijn presentatietalent. Want hij weet natuurlijk best wat een explicateur is – enigszins – maar begrijpt dat zijn publiek een explicatie nodig heeft. Het bewijst dat ook een explicateur een goede vragensteller nodig heeft.