Systematische irrationaliteit

irrationaliteit

Nog een in de categorie handige begrippen die iedereen zou moeten kennen: systematische irrationaliteit. Dewattes? Doe maar duur! Maar herhaal het eens: systematische (met andere woorden: je kunt patronen herkennen, iets zinnigs erover zeggen, voorspellingen doen, in categorieën plaatsen) irrationaliteit (met andere woorden: gekkigheid, onvoorspelbaar, emotioneel, gevaarlijk en niet te vangen). Wat hebben die twee met elkaar te maken?

Het begrippenpaar stamt uit de economie en ik hoorde het voor het eerst uit de mond van ‘gedragseconome’ Henriëtte Prast. Nu weet ik zelf bar weinig van economie (ik snap hoe de hypotheek in elkaar zit, dus misschien valt het nog mee). De voorbeelden spreken echter voor zich. Als iemand een oproep doet je spaargeld op te nemen weet je dat het heel verkeerd is als iedereen dat doet. Toch doe je het – omdat iedereen het doet, uit angst als enige berooid achter te blijven. Systematische irrationaliteit. Of neem deze: leg vrouwen de keuze voor tussen grote borsten / rechte neus / platte buik en honderdduizend euro. Bijna alle vrouwen kiezen ervoor hun lelijkste lichaamsdeel te vervangen. Terwijl je met honderdduizend euro én een cosmetische ingreep betaalt én op vakantie gaat. Systematische irrationaliteit.

Zulke begrippen zijn natuurlijk alleen leuk als ze van toepassing lijken op een breder gebied dan dat waar ze voor uitgevonden zijn. Nu lijkt me dat zeker het geval. Ik vond op Google – waar de term nog niet heel ingeburgerd is – een referentie naar de systematische irrationaliteit van gelovigen (een toepassing die op naam komt van Richard Dawkins). Zo ver van je bed hoef je het niet te zoeken. Kijk met de blik van de wetenschapper naar je relatie, vriendschappen, familie en zeg me dat daar de systematische irrationaliteit niet zegeviert. Kijk naar jezelf. Kijk desnoods naar jezelf met de blik van de economische wetenschapper. Dan zie je meteen: snappen hoe de hypotheek in elkaar steekt, dat is systematisch irrationeel.


Geplaatst

in

door

Tags: